طب سنتي در عصر تجدد

شايد براي بسياري از مردم قابل تصور نباشد که وجود انواع داروهاي شيميايي در بسته بندي هاي رنگارنگ حاصل تحقيق بر روي اجزاي موثر گياهان دارويي است. بد نيست بدانيد حدود 25 درصد از داروهاي تجويز شده از سوي پزشکان در ايالات متحده حداقل شامل يک جزو مشتق از گياهان هستند.
بعضي از اين داروها از عصاره گياهان تهيه شده و گروهي ديگر از ترکيبات شيميايي با منشائ گياهي ساخته مي شوند. آمار استفاده از داروهاي گياهي در سالهاي اخير قابل توجه است.
سازمان بهداشت جهاني تخمين مي زند که در حال حاضر 80درصد جمعيت جهان يعني حدود 4 ميليارد نفر از طب گياهي در درمان بيماري ها استفاده مي کنند.
WHO خاطرنشان مي سازد که از حدود 119داروي گياهي حدود 74مورد آن دقيقا همانند کاربرد آنها در طب سنتي مورد استفاده پزشکان قرار مي گيرد.
همين موضوع موجب شده است که هم اکنون تحقيقات گسترده اي از سوي شرکتهاي داروسازي روي خواص درماني گياهان مناطق مختلف جهان انجام گيرد.
هم اکنون مواد مشتق از گياهان نقش عمده اي در صنعت داروسازي دارند. چنين داروهايي براي درمان بيماري قلبي ، فشار خون بالا، انواع دردهاي مزمن ، آسم و ديگر بيماري ها به کار مي رود.
به عنوان مثال افدرا گياهي است که در طب سنتي چيني بيش از 2هزار سال براي درمان بيماري هاي تنفسي مورد استفاده بوده است.
وافدرئين که جزو فعال اين داروي گياهي است. سابقا در تهيه داروهايي براي تسکين آسم به کار مي رفت. مثال ديگر گياه (Foxglove گل انگشتانه) است.
خواص درماني آن از سال 1775شناخته شده و در طب گياهي استفاده فراواني دارد. در طب رايج پودر برگ اين گياه به عنوان داروي قلبي براي ميليون ها بيمار تجويز مي شود.

داروخانه طبيعت

تنوع گياهان دارويي در طبيعت به حدي است که دسته بندي علمي آنها را به کاري مهم و در عين حال دشوار بدل مي کند. يکي از روشهاي طبقه بندي گياهان دارويي براساس خواص آنهاست که به طور اختصار به آن اشاره مي کنيم.

1-گياهان مقوي:
اين گياهان در شرايط خاصي براي تقويت بيمار تجويز مي شود که عمدتا مي توان به دوران نقاهت پس از بيماري حاد اشاره کرد.
برخي از اين گياهان حاوي انواع ويتامين ها، مواد معدني و ترکيبات قندي هستند که در تامين انرژي مورد نياز بدن متعاقب بيماري و برقراري تعادل در عملکرد اندامها نقش عمده اي دارند.

2-گياهان مدر:
مقدار آب موجود در بافتها تحت تاثير عوامل گوناگون دچار تغيير مي شود. مثال واضح در اين زمينه اختلال عملکرد قلب ، ريه و کليه ها است. علاوه بر اين مواردي مثل عادت ماهيانه در خانم ها، تجمع مايعات و ادم را به همراه دارد.
يکي از موثرترين راههاي تعديل آب موجود در فضاي بين سلولي و بافتهاي مختلف بدن استفاده از گياهان مدر است که موجب تسکين عوارض ناشي از اين بيماري ها مي شود.

3-گياهان مسهل و ملين:
اين گروه از گياهان براي رفع يبوست و تسهيل دفع سموم به کار گرفته مي شوند. گياهان مسهل از طريق مختلف موجب برطرف شدن يبوست مي شوند.
برخي از اين گياهان نظير ريشه ريوند از طرق افزايش ترشح صفرا و تحريک حرکات دودي روده اين کار را انجام مي دهند و بعضي ديگر مثل ريشه شيرين بيان و روغن زيتون با تحريک جدار روده موجب برطرف شدن يبوست مي شوند.
درباره ساير گروههاي گياهان دارويي بايد به آرام بخش ها، گياهان عرق آور جهت سرماخوردگي و تبها و گياهان مهوع و قي آور براي تخليه سريع محتويات معده اشاره کرد که همگي با مشورت و تحت نظر پزشک تجويز و استفاده مي شوند.


 

داروي طبيعي هم گاهي مضر است

نکته مهمي که بايد بر آن تاکيد شود تصوري است که به اشتباه بين گروهي از مردم رايج است. بسياري از بيماران ، طبيعي بودن دارو را دليلي براي بي ضرر بودن آن مي دانند.
مطابق اين تفکر تمامي داروهاي گياهي و فرآورده هاي حاصل از گياهان دارويي بي ضرر و فاقد عوارض جانبي هستند.
متخصصان داروسازي يادآوري مي کنند که مصرف داروهاي گياهي همراه با ساير داروهاي مورد استفاده بيمار مي تواند عکس العمل و عوارض جانبي خطرناکي را به همراه داشته باشد.
بنابراين توصيه مي شود همواره و قبل از استفاده از داروهاي گياهي با پزشک خود در اين باره مشورت کنيد. بعضي از داروهاي گياهي موجب تداخل در قدرت جذب موادغذايي موردنياز بدن مي شوند، در حالي که انواع ديگري از داروهاي مذکور موجب افزايش يا کاهش تاثير يک داروي خاص مي شوند.
در اين زمينه مي توان به داروي تئوفيلين اشاره کرد که براي درمان آسم استفاده مي شود. اين دارو حاوي گزانتين است که در چاي ، قهوه و شکلات نيز يافت مي شود. مصرف اين موادغذايي به مقدار زياد همراه با تئوفيلين ممکن است موجب ايجاد مسموميت دارويي شود.
بعضي از ويتامين ها و موادمعدني هم اثر داروها را تحت تاثير قرار مي دهند؛ مثلا مقدار زياد کلم بروکلي ، اسفناج و ديگر سبزيجات حاوي ويتامين K، کاهش اثر داروهاي ضدانعقادي مثل هپارين و وارفارين را به دنبال دارد. اين نکات هنگام مصرف داروها بايد بدقت موردتوجه قرار گيرد.
در اين خصوص سالمندان و بيماران مبتلا به بيماري هاي مزمن که معمولا دو يا چند دارو را به طور دايم استفاده مي کنند و مبتلايان به ديابت ، فشارخون بالا، افسردگي و بيماران قلبي از جمله بيماراني هستند که بايد درباره استفاده از داروهاي گياهي حتما با پزشک خود مشورت کنند.
باز هم تاکيد مي کنيم که طبيعي بودن به معناي بي ضرر بودن نيست و مقدار داروهاي گياهي يا جوشانده ها و ترکيباتي که از گياهان دارويي تهيه مي شود، حتما بايد به طور دقيق و تحت نظر پزشک تعيين و مصرف شود.